Jak trwale rozwiązać problem „janosikowego”

Maksymalnie 30-procentowy odsetek dochodów województwa przekazywanych do budżetu państwa oraz włączenie do dochodów własnych samorządu części wpływów z VAT – to propozycje Wojewódzkiej Komisji Dialogu Społecznego (WKDS) przy wojewodzie mazowieckim.

Zainicjowane zostały przez pracodawców w celu uzdrowienia finansów Mazowsza. Opinia WKDS została dziś przesłana do Kancelarii Premiera, Ministerstwa Finansów, Sejmu i Komisji Trójstronnej. „Janosikowe” to subwencja wyrównawcza, płacona przez najbogatsze samorządy na rzecz pozostałych.

Obecnie budżety samorządów województw są zależne od najbardziej wrażliwego na koniunkturę gospodarczą podatku – CIT. Zmiany w systemie naliczania subwencji oraz rozszerzenie katalogu źródeł dochodów województw pozwolą uniknąć sytuacji, w jakiej znalazło się obecnie Mazowieckie. Do budżetu państwa przekaże ono 70 proc. swoich dochodów (940 mln zł), co spowoduje, że będzie miało najniższy dochód na jednego mieszkańca w Polsce. Tymczasem w województwie jest aż sto – najwięcej w Polsce – gmin zaliczanych do najuboższych.
Samorząd województwa był zmuszony zrezygnować z wielu ważnych inwestycji oraz zwiększyć zadłużenie, by móc realizować swoje podstawowe zadania.

Inicjatorem stanowiska Komisji są przedstawiciele mazowieckich organizacji pracodawców. W ich ocenie, sytuacja finansowa Samorządu Województwa Mazowieckiego doprowadzi do wstrzymania inwestycji, uderzy zwłaszcza w małe i średnie przedsiębiorstwa oraz w liczne organizacje, korzystające z funduszy samorządowych i unijnych. Chcemy, żeby więcej naszych podatków zostawało w regionie. Są potrzebne gminom, w których bezrobocie jest najwyższe, a poziom życia najniższy w kraju – powiedział Andrzej Stępniewski wiceprzewodniczący WKDS, honorowy prezes Związku Pracodawców Warszawy i Mazowsza.

Obecnie województwo, którego dochody podatkowe w przeliczeniu na jednego mieszkańca przekroczą średnią krajową o 110 proc., musi oddać do budżetu państwa 80 proc. nadwyżki. Jeśli przekroczą 170 proc. średniej krajowej, jest to już 95 proc. – z tą sytuacją mamy do czynienia na Mazowszu. WKDS poparła zatem również inicjatywę rządu – podwyższenia o 10 proc. progów przekroczenia dochodu na mieszkańca. Pozwoli to w przyszłym roku zmniejszyć „janosikowe” z Mazowieckiego o 170 mln zł.

W lutym br. marszałek Adam Struzik skierował do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją RP przepisów dotyczących „janosikowego”. Zarówno Konstytucja, jak i Europejska Karta Samorządu Lokalnego, gwarantują bowiem prawo do samodzielnego kształtowania polityki finansowej regionu.

Mazowsze zapłaci w tym roku subwencję wyrównawczą nieadekwatną do swoich dochodów podatkowych – najniższych od kilku lat. Naliczana jest ona na podstawie wpływów sprzed dwóch lat, gdy województwo było w dużo lepszej kondycji finansowej. Sytuacja ta spowodowała ograniczenia inwestycji (np. zakupu 20 pociągów dla Kolei Mazowieckich) oraz środków na działanie samorządowych jednostek kulturalnych i oświatowych. Zwiększa też zadłużenie województwa w 2010 r. o ponad 2,5 punktu procentowego.