Dzień Kultury Żydowskiej w Grodzisku

Grodzisk to miasto, którego charakter ukształtowały współistniejące tamniegdyś rozmaite grupy etniczne i wyznaniowe, a wśród nich Żydzi. I właśnie żydowska kultura i pamięć po dawnych żydowskich mieszkańcach miasta zostanie przybliżona szerszej publiczności 20 marca podczas „Dnia Kultury Żydowskiej” w Grodzisku Mazowieckim. Bogaty program dnia uwzględnia szereg różnorodnych warsztatów, wystaw, ale też happening, grę miejską, przedstawienie teatralne i koncert .

Program „Dnia Kultury Żydowskiej”: 

Dla uczestników wydarzenia przygotowano warsztaty języka Jidysz, wycinanek i tańców żydowskich będących istotnym elementem żydowskiego folkloru. Te fragmenty żydowskiego świata niegdyś stanowiły elementy grodziskiej rzeczywistości. Pozostały po niej ślady w postaci prywatnych pamiątek, czy ksiąg służących codziennej modlitwie i pogłębianiu wiary. Judaica zgromadzone dotychczas w Grodzisku obejrzeć będzie można w sali historii miasta. Jest wśród nich Talmud Babiloński, znaleziony na strychu i ofiarowany niedawno przez jednego z mieszkańców.

W Grodzisku istniał niegdyś dwór Cadyka. Dziś nie ma po nim śladu. W niektórych miastach ślady po chasydzkich społecznościach pozostały. Wystawa fotograficzna „I wyruszył Jakub z Beer Szewy…” o dworach chasydzkich, którą udostępniła Gmina Wyznaniowa Żydowska, przybliży nam klimat i specyfikę tego wyjątkowego, powstałego na ziemiach polskich, mistycznego odłamu żydowskiej tradycji religijnej.

Synagoga w Grodzisku znajdowała się blisko deptaka. Pewnie niektórzy starsi mieszkańcy jeszcze ją pamiętają. Niestety nie przetrwała. W wielu miastach Polski budynki dawnych żydowskich synagog służą jako domy kultury, sklepy czy warsztaty samochodowe. Historię drugiego życia tych budynków śledził Wojciech Wilczyk. Przy okazji rozmawiał z ludźmi. Efektem tych poszukiwań, pytań, które zadał sobie w czasie prowadzonych obserwacji jest multimedialna wystawa „Niewinne oko nie istnieje”, która również będzie dostępna dla uczestników „Dnia Kultury Żydowskiej”.

Zobaczymy też i posłuchamy w jaki sposób poradzili sobie ze swoją historią i wielokulturową tradycją mieszkańcy Lublina. Działający tam od lat Ośrodek Brama Grodzka – Teatr NN – organizuje spotkania, happeningi, spektakle, akcje uliczne mające przypomnieć o dawnych mieszkańcach, ożywić ich i sprawić, by miasto nie odwracało się tyłem do historii, by mogło z niej korzystać.

Wszystkich, którzy chcieliby pogłębić swoją wiedzę na temat tradycji żydowskiej, historii, także relacji polsko-żydowskich, zapraszamy na kiermasz książek o tematyce żydowskiej. Do współpracy zaprosiliśmy najlepsze wydawnictwa min. Czarne, Austeria, Midrasz i Cyklady.

Po latach znów będzie można przeczytać „Dos Grodzisker Wort” – gazetę, która wychodziła niegdyś w Grodzisku. Gazeta dostępna będzie w kilku miejscach miasta.

Wędrując ulicami Grodziska krzyżujemy nasze drogi, z drogami tych, którzy wędrowali tędy przed nami, którzy tu żyli, pracowali, kochali i umierali. Nadal stoją ich domy. To architektura starych kamieniczek najlepiej pamięta dawnych mieszkańców. Są miejsca, w których nie ma śladu wydarzeń sprzed lat, a jednak unoszą się nad nim duchy przeszłości. Terenowa gra miejska „Sztetl Grodzisk”, do której zaprosi zespół Muzeum Historii Żydów Polskich, będzie okazją do przejścia przez miasto uważniej. Osoby zainteresowane wzięciem udziału prosimy o zabranie  aparatu fotograficznego. Każdy nieco inaczej zarejestruje miejsca, ślady istotne z punktu widzenia historii żydowskich mieszkańców. (Rejestracja uczestników gry terenowej: od godz. 11:00 w Sali Historii Miasta w Centrum Kultury, I piętro). Muzeum prowadzi również portal – Wirtualny Sztetl. Gromadzi w nim informacje o miastach, w których przed wojną mieszkali Żydzi. Każdy, kto pamięta dawnych mieszkańców może współtworzyć tą wirtualną społeczność. Na Przystanku Sztetl w trakcie „Dnia Kultury Żydowskiej” będzie można pozostawić swoją historię, wspomnienie, pamiątkę, mile widziane będą judaika przechowywane w wielu prywatnych domach w Grodzisku. Na Przystanku Sztetl zostaną sfotografowane i opisane. Dzięki zebranej dokumentacji historia Żydów z Grodziska nie pójdzie w zapomnienie.  

Malowanie murów, grafitti nie musi być brzydkie i bezsensowne. Mural – zaprojektowany, estetyczny znak w przestrzeni publicznej, może stać sie nośnikiem istotnych treści. 20 marca, od godziny 13:00, przy peronie PKP, pod okiem grafika, autora projektu, będzie można współtworzyć mural witający wszystkich przyjeżdżających do miasta. Rzecz w tym, że to przywitanie zapisane będzie w Jidysz, języku, którym posługiwali się żydowscy mieszkańcu Grodziska. Nad muralem i warsztatami Jidysz czuwać będą osoby działające w ramach projektu Jidysz Lebt.

Wieczorem Teatr NN poprowadzi nas wąskimi uliczkami małego żydowskiego miasteczka. Historia, którą usłyszymy mogła także wydarzyć się tu, po sąsiedzku. Zapraszamy na przedstawienie „Opowieści z Bramy”.

Imprezę zamknie elektryzujący koncert Raphaela Rogińskiego z zespołem Cukunft. W subtelnej jazzowej aranżacji zabrzmią tańce Żydów galicyjskich.

Bilety na przedstawienie Teatru NN i wieczorny koncert w cenie 10 zł są do nabycia w przedsprzedaży w kasach kina w Centrum Kultury w Grodzisku Mazowieckim lub bezpośrednio przed rozpoczęciem spektaklu/koncertu.